اعاده دادرسی حقوقی چیست

منظور از اعاده دادرسی، بررسی مجدد پرونده ایست که در آن حکمی صادر شده است که آن حکم قطعی است. همانطور که از نام آن پیداست به معنای عودت دادن و بازگرداندن روند دادرسی به مرحله رسیدگی مجدد است. از اینرو با رعایت شرایط و جهاتی که قانونگذار اعلام نموده و در ادامه خواهیم گفت، این تقاضا امکان پذیر است.

انواع اعاده دادرسی

در پرونده هایی که منتهی به صدور حکم توسط دادگاه میشود ممکن است حکم صادره، یک حکم از دادگاه حقوقی بوده و موضوع آن حقوقی و مدنی باشد و همچنین ممکن است حکم صادره از دادگاه کیفری و یا با موضوع کیفری باشد. بنابراین به طور کلی از جهتی ما دو نوع اعاده دادرسی داریم:

۱) اعاده دادرسی حقوقی

۲) اعاده دادرسی کیفری

بیشتر بدانید: لزوم حضور وکیل در تنظیم قراردادها

اعاده دادرسی حقوقی

در اینجا با توجه به قانون آئین دادرسی مدنی، دو نوع اعاده دادرسی حقوقی وجود دارد:

۱) اصلی

۲) طاری

اعاده دادرسی اصلی

در واقع اعاده دادرسی اصلی همان موضوعی است که در اغلب موارد برای اشخاص کاربرد دارد و ما در اینجا بیشتر به آن میپردازیم.

همانطور که گفتیم این نوع از اعتراض به رای دادگاه از جمله مواردی است که به اصطلاح حقوقی، طریق فوق العاده شکایت از آراء است. بدین معنا که نوعی از اعتراض به رای دادگاه است که به شکل عادی مورد نظر قانونگذار نیست. بنابراین فقط در مواردی میتوان نسبت به آن اقدام نمود که شرایط مدنظر قانونگذار در آن رعایت شده باشد. یکی از شرایطی که باید رعایت شود جهات اعاده دادرسی است. به موجب ماده ۴۲۶ قانون آئین دادرسی مدنی جهات اعاده دادرسی هفت مورد است که از قرار ذیل است:

۱) موضوع حکم، مورد ادعای خواهان نبوده باشد

بدین معنی که خواهان در دعوای اصلی و در ستون خواسته چیزی را نوشته باشد و حکمی که در دادگاه صادر شده است چیزی به غیر از آن باشد. به عنوان مثال در دادخواستی، خواهان تقاضای صدور حکم به تنظیم سند رسمی نموده باشد لیکن دادگاه علاوه بر تنظیم سند رسمی به تحویل ملک نیز حکم داده باشد.

۲) حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد

به عنوان مثال خواهان تقاضای مبلغ یک میلیارد تومان علیه خوانده مطرح نموده باشد و دادگاه خوانده را به پرداخت یک میلیارد و دویست میلیون تومان محکوم نموده باشد.

۳) وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول و یا مواد متضاد باشد

به عنوان مثال حکمی از دادگاه صادر شده باشد که حکایت از محکومیت خوانده به تنظیم سند رسمی انتقال باشد و در عین حال در همان حکم فسخ معامله را تایید کرده باشد.

۴) حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا و اصحاب آن، که قبلاً توسط همان دادگاه صادر شده است متضاد باشد بدون آنکه سبب قانونی موجب این مغایرت باشد

به عنوان مثال در پرونده ای دادگاه نسبت به مطالبه یک طلب که مستند به یک رسید عادی بوده است، حکم به بی حقی خواهان صادر شده باشد. سپس بعد از مدتی خواهان مجدداً به استناد همان رسید عادی تقاضای صدور حکم نموده و این بار دادگاه به نفع او حکم صادر کرده باشد. در این صورت کسی که برای بار دوم محکوم به پرداخت مبلغ شده است، میتواند این تقاضای را مطرح نماید.

۵) طرف مقابل درخواست کننده اعاده دادرسی حیله و تقلبی به کار برده که در حکم دادگاه موثر بوده است

مثلاً حکم دادگاه مستند به شهادت شهودی بوده است که بعداً کاشف به عمل آمده که این شهادت دروغ بوده است.

بیشتر بدانید: آشنایی کامل با امور قراردادها

۶) حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم جعلی بودن آنها ثابت شده باشد

به عنوان مثال چک یا سفته ای به اجرا گذاشته شده و پس از صدور حکم محکومیت، محکوم علیه اقدام به شکایت کیفری نموده و در دادگاه کیفری، جعلی بودن امضای چک یا سفته به اثبات رسیده باشد.

۷) پس از صدور حکم، اسناد و مدارکی به دست آید که دلیل حقانیت درخواست کننده اعاده دادرسی باشد و ثابت شود اسناد و مدارک یاد شده در جریان دادرسی مکتوم بوده و در اختیار متقاضی نبوده است

مورد مبتلابه و مثال بسیار زیاد در مورد بند فوق، پیدا شدن یک سند انتقال و یا یک مبایعه نامه پس از صدور حکم محکومیت است. به عنوان مثال دادگاه حکم به محکومیت فروشنده به تنظیم سند انتقال در دفترخانه صادر می نماید. سپس فروشنده سندی را پیدا میکند که به امضای طرفین معامله رسیده و در آن طرفین نسبت به اقاله معامله (بر هم زدن معامله با توافق طرفین) نموده اند. در این صورت محکوم علیه میتواند این تقاضا را به محکمه ارائه نماید.

موضوع دیگری که بسیار اهمیت دارد بحث مهلت درخواست اعاده دادرسی میباشد. وکیل اعاده دادرسی که در این کار تبحر دارد در این خصوص ریزه کاری هایی را در نظر میگیرد تا شانس موفقیت در طرح دعوا بالا رود.

مهلت درخواست اعاده دادرسی

به موجب ماده ۴۲۷ قانون آئین دادرسی مدنی، مهلت درخواست اعاده دادرسی برای اشخاص مقیم ایران ۲۰ روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور ۲ ماه به شرح زیر میباشد:

حالت اول: نسبت به آرای حضوری قطعی از تاریخ ابلاغ

حالت دوم: نسبت به آرای غیابی، از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و درخواست تجدیدنظر

با این توضیح که در صورتی که حکم غیابی صادر شده باشد و شخص درخواست کننده اعاده دادرسی مقیم ایران باشد، پس از گذشت مهلت واخواهی (۲۰ روز) و تجدیدنظرخواهی (۲۰ روز)، ۲۰ روز فرصت دارد نسبت به اعاده دادرسی اقدام نماید.

نکته مهمی که در این خصوص وجود دارد این است که آیا اگر رای غیابی صادر شده باشد و محکوم علیه هیچ اطلاعی از رای صادره نداشته باشد و به عنوان مثال یک سال از صدور حکم گذشته باشد، آیا میتواند تقاضای اعاده نماید؟

در پاسخ به این سوال باید گفت اگر محکوم علیه ثابت کند که در این مدت از صدور رای به زیان خود اطلاع نداشته است، میتواند تقاضای واخواهی نماید و نیازی نیست که مسیر سخت اعاده دادرسی را طی کند.

بیشتر بدانید: الزام به تنظیم سند رسمی

نکاتی چند در مورد مهلت تسلیم اعاده

• به موجب ماده ۴۲۸ قانون آئین دادرسی مدنی چنانچه اعاده دادرسی به جهت مغایر بودن دو حکم باشد ابتدای مهلت از تاریخ ابلاغ هر یک از دو حکم است. 

با این توضیح که اگر حکمی در تاریخ ۳۰ام آبان ماه ۱۴۰۰ صادر شده باشد و حکم دیگری در تاریخ ۳۰ام شهریور ماه ۱۴۰۱ صادر و در همان تاریخ ابلاغ شده باشد، در صورت متضاد بودن این دو حکم، ذینفع میتواند ۲۰ روز از تاریخ ۳۰ام شهریور ۱۴۰۱ نسبت به تقدیم تقاضا اقدام نماید.

• به موجب ماده ۴۲۹ قانون آئین دادرسی مدنی در صورتی که جهت اعاده دادرسی جعلی بودن اسناد یا حیله و تقلب طرف مقابل باشد، ابتدای مهلت اعاده دادرسی، تاریخ ابلاغ حکم نهایی مربوط به اثبات جعل یا حیله و تقلب میباشد.

به عنوان مثال به استناد شهادت دو نفر شاهد حکم به پرداخت مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان علیه شخصی صادر شده است. محکوم علیه اقدام به مطرح نمودن شکایت کیفری علیه شهود مبنی بر شهادت دروغ را در دادگاه کیفری میکند. و با اثبات دروغ بودن شهادت، حکم نهایی صادر میگردد. در اینجا شخصی که محکوم به پرداخت ۵۰۰ میلیون تومان شده است، میتواند ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ حکم کیفری (محکومیت شاهد دروغین) نسبت به تقدیم تقاضا اقدام نماید.

• مطابق ماده ۴۳۰ قانون آئین دادرسی مدنی هرگاه جهت اعاده دادرسی وجود اسناد و مدارکی باشد که مکتوم بوده، ابتدای مهلت از تاریخ وصول اسناد و مدارک یا اطلاع از وجود آن محاسبه میشود. تاریخ یاد شده باید در دادگاهی که به درخواست رسیدگی میکند اثبات گردد.

در توضیح مورد فوق فرض کنیم شخصی به استناد یک مبایعه نامه محکوم به تنظیم سند رسمی شده باشد ولیکن در جریان رسیدگی محکوم علیه مدعی اقاله معامله باشد و به دلیل اینکه مستندی مبنی بر فسخ ارائه نداده است، محکوم شده باشد. پس از گذشت ۸ ماه محکوم علیه نسخه دیگری که نزد بنگاه املاک بوده است را به دست آورده و به استناد آن ظرف ۲۰ روز از تاریخ به دست آوردن اقاله نامه مهلت دارد نسبت به اعاده دادرسی اقدام نماید. در این صورت درخواست کننده میبایست اثبات کند که ظرف این ۸ ماه به سند مورد اشاره دسترسی نداشته است. مثلاً صاحب بنگاه املاک را به عنوان شاهد به دادگاه معرفی نماید.

اعاده دادرسی طاری

شرایط، جهات و مدت اعاده دادرسی طاری نیز همان است که برای اعاده دادرسی اصلی در بالا گفته شد. ولی اعاده دادرسی طاری زمانی انجام میشود که در اثنای یک دادرسی حکمی به عنوان دلیل ارائه شود و کسی که حکم یاد شده علیه او ابراز گردیده نسبت به آن درخواست اعاده دادرسی نماید.

نیاز به مشاوره دارید؟

از آنجایی که این گونه دعاوی از موارد کاملاً فنی و تخصصی میباشد و رعایت حساسیت ها و ظرافت های پرونده های این چنینی نیازمند تجربه و تبحر وکلای حاذق در این امور میباشد، پیش از انجام هرگونه اقدام عملی در این خصوص میتوانید با دریافت مشاوره کاملاً تخصصی و فنی از گروه حقوقی دادور احتمال موفقیت خود را در پرونده افزایش دهید. جهت دریافت مشاوره و یا اعطای وکالت با شماره های زیر تماس بگیرید.