حضانت فرزند پس از طلاق، حق حضانت در صورت فوت پدر یا مادر

حضانت در لغت به معنای نگهداری، مراقبت و مواظبت از فرزند است. در ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی آمده که حضانت و نگهداری از فرزند وظیفه پدر و مادر است.

حضانت فرزند در صورت فوت پدر یا مادر

در صورتی که یکی از والدین (پدر یا مادر) فوت کند، وظیفه نگهداری و پرورش فرزند با والد دیگر است. گاهی اوقات به اشتباه تصور میشود که با فوت پدر، پدربزرگ پدری حق حضانت فرزند پسر خود را میتواند داشته باشد. توجه داشته باشید که در این حالت پدربزرگ حق ولایت دارد نه حضانت.

حق ولایت: مدیریت امور فرزند قبل از رسیدن وی به سن رشد. این مدیریت بیشتر ناظر به امور مالی فرزند از قبیل نقل و انتقالات مالی، حضور در دفترخانه و امضا از ناحیه وی میباشد. ضمناً تکلیف پرداخت نفقه فزرند و هزینه های معیشت وی نیز از آثار ولایت است.

پس در نتیجه حضانت فرزند پس از فوت پدر با مادر است مگر اینکه پدربزرگ بتواند عدم صلاحیت مادر برای نگهداری فرزند را در دادگاه اثبات کند.

حضانت فرزند بعد از طلاق

اگر زوجین تصمیم به طلاق توافقی گرفته باشند، یکی از مواردی که باید در مورد آن به توافق برسند مسئله حضانت فرزند مشترک بعد از طلاق است.

در قانون، حق حضانت فرزند بعد از طلاق تا پایان ۷ سالگی با مادر و پس از آن برای فرزند دختر تا پایان ۹ سالگی و فرزند پسر تا پایان ۱۵ سالگی با پدر است.

فرزندان پس از عبور از این سنین میتوانند خودشان انتخاب کنند در کنار کدامیک از والدین زندگی کنند.

نکته ای که در طلاق توافقی وجود دارد این است که زوجین میتوانند بر خلاف این رویه توافق کنند. یعنی میتوانند توافق کنند که فرزندی که زیر ۷ سال است با پدر زندگی کند و یا پس از ۷ سالگی نگهداری همچنان با مادر باشد.

در طلاق به درخواست مرد (زوج) و طلاق به درخواست زوجه نیز یکی از مسائل مهم، نگهداری از فرزند است. در صورتی که زوجین در رابطه با مسئله نگهداری فرزند به تفاهم نرسند، دادگاه با توجه به مصلحت فرزند، حضانت را به یکی از والدین واگذار میکند.

شرایط سلب حضانت

در صورتی که یکی از والدین دارای یکی از موارد زیر باشد میتوان حق نگهداری را از وی سلب کرد:

۱) اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار

۲) اشتهار به فساد اخلاق و فحشا

۳) ابتلا به بیماریهای روانی با تشخیص پزشکی قانونی

۴) سو استفاده از طفل یا اجبار او به ورود به مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی گری و قاچاق

۵) تکرار ضرب و جرح خارج از عرف

بیشتر بدانید: حق طلاق برای زن (وکالت در طلاق)

نکات مهمی که باید در مورد حضانت فرزند بدانید

۱) حضانت فرزند در صورت ازدواج مادر سلب میشود

به موجب ماده ۱۱۷۱ از قانون مدنی در صورتی که مادر ازدواج کند، پدر میتواند از دادگاه تقاضای سلب حضانت مادر را نماید. هر چند ممکن است گفته شود که این موضوع عادلانه نیست و شاید صلاحیت مادر و همسر جدید وی بیشتر از صلاحیت پدر باشد. همچنین ممکن است فرزند نزد پدر آسیب بیشتری ببیند. در پاسخ باید گفت در مواردی که صراحت قانونی وجود دارد به اصطلاح حقوقدانان نمیتوان اجتهاد در مقابل نص نمود. لذا تصریح قانونگذار در این مورد تکلیف را مشخص نموده است.

۲) حضانت پدر لزوماً با ازدواج پدر سلب نمیشود

بر خلاف حضانت مادر که با ازدواج سلب میگردد، صراحت قانونی در خصوص سلب حق نگهداری پدر پس از ازدواج وجود ندارد. بنابراین در این مورد صرف ازدواج باعث سلب حق نگهداری فرزند برای پدر نمیشود. مگر اینکه در دادگاه اثبات شود که نگهداری فرزند توسط پدر میتواند برای او از لحاظ جسمی یا روانی مضر باشد.

۳) داشتن حق حضانت به معنی اجازه خروج از کشور نیست

بنابراین در صورتی که مادر حق نگهداری از فرزندش را داشته باشد بدین معنی نیست که حق خروج فرزند از کشور را نیز دارد. با توجه به قانون گذرنامه، حق خروج از کشور قبل از ۱۸ سالگی فرد صرفا باً ولی یا قیم اوست. از اینرو دریافت و یا تمدید گذرنامه هم برای فرزند نیاز به اجازه پدر دارد.

۴) دوری مسافت تأثیری در حق حضانت ندارد

فرض کنید حق نگهداری فرزند با مادر است و پس از طلاق مادر از تهران به جنوب کشور نقل مکان میکند. با این اوصاف پدر نمیتواند به صرف جابجایی مادر از تهران و دوری از خودش تقاضای سلب حضانت از مادر کند. مگر اینکه این جابجایی باعث زیان های روحی یا جسمی و یا صدمه به آموزش و تربیت فرزند زده باشد که این موضوع نیز باید در دادگاه اثبات شود.

۵) حضانت فرزند هم حق است هم تکلیف

به عبارت دیگر پدر و مادر نه تنها حق نگهداری از فرزندشان را دارند بلکه وظیفه نگهداری نیز به عهده آنهاست. لذا هیچ یک از پدر و مادر نمیتوانند با این بهانه که این حق با من است و من این حق را نمیخواهم، از وظیفه نگهداری فرزندش سر باز بزند.

بیشتر بدانید: همه چیز در مورد طلاق غیابی

سوالات متداول

حضانت فرزند در طلاق توافقی چگونه مشخص میشود؟

در صورت وقوع طلاق توافقی، حضانت فرزند نیز بر اساس توافق تعیین میشود. بنابراین ممکن است قانوناً این حق با پدر یا مادر باشد ولی زوجین میتوانند بر خلاف آن توافق نمایند.

حضانت طفل دختر و پسر تا چه سنی با مادر است و تا چه سنی با پدر؟

حق نگهداری هم پسر و هم دختر تا سن ۷ سالگی با مادر و بعد از آن با پدر است. ولی بعد از سن بلوغ (دختر ۹ سالگی و پسر ۱۵ سالگی) از سن حضانت خارج میشوند و تصمیم با خودشان است.

آیا مادر با داشتن حق حضانت، میتواند فرزند را از کشور خارج کند؟

خیر حق خروج از کشور با حق حضانت متفاوت است و مادر برای خروج از کشور فرزند باید اجازه جداگانه از پدر اخذ نماید.